Op het moment ben ik aan het lezen in het boek De Goede Voorouder van de filosoof Roman Krznaric. Ik ga hier geen boekbespreking maken, die zijn er voldoende. Ik verwijs bijvoorbeeld naar de bespreking van Fenna Kortooms op 8weekly.nl. Ze schrijft o.a. ‘{Het boek] gaat over de grote hedendaagse problemen: klimaatverandering en ongelijkheid, met een nadruk op die eerste. Het boek lijkt een maatschappijkritiek, maar is dat in feite niet. Krznaric stelt wel een diagnose over onze huidige tijd en de problemen waar wij – en vooral straks onze (klein)kinderen – mee te maken hebben, maar is vooral bezig met het bedenken van oplossingen. ‘ Ze concludeert na analyse dat de schrijver vervalt in ‘het snelle oplossingsgerichte denken’ en daarmee in feite blijft binnen het neoliberale denken van de korte termijn. Kortooms verdedigt dat de oplossingen niet kunnen werken zonder systeemverandering en dat de filosoof met zijn geschrift daaraan zou moeten bijdragen.
Misschien heeft Kortooms wel gelijk. Maar zelfs dan… Systeemveranderingen hebben geen goed trackrecord. Zowel bij kortetermijnoplossingen als bij een verandering van een systeem we afhankelijk van mensen. Ik denk dat daarom de keuze voor de titel ‘De GOEDE voorouder’ door Krznaric niet toevallig is. Ongeacht onze maatschappelijke rol zijn wij allemaal de voorouders van onze verre nakomelingen, zijn wij dan bereid keuzes te maken die in hún belang zijn, méér dan in ons belang? Ik denk dat de randvoorwaarden dan persoonlijk zijn: integriteit, oprechtheid, eerlijkheid, solidariteit, tevredenheid, zelfbeheersing – de elementen die samen ‘goedheid’ vormen en die voor een intergenerationeel goed functionerende maatschappij onmisbaar zijn.
Een paar voorbeelden? De volgorde is willekeurig, net zoals we vaak in samenhang zijn kwijtgeraakt moeten we in samenhang weer opzoeken.
We hebben mensen nodig die niet veroordelen en framen, maar zich inhouden: zelfbeheersing. Stoppen met veroordelen op social media, stoppen met anoniem reageren, stoppen met dreigen & met voor schut zetten & schelden. Is dat lastig omdat anderen mij dat bij mij wél doen? Dan betekent ‘goed’ zijn dat ik er als eerste mee stop.
We hebben burgers nodig die verdeling van verantwoordelijkheden en taken accepteren en zich ook kunnen en willen neerleggen als maatregelen niet in hun privé-belang zijn. Democratisch genomen beslissingen – conform de afgesproken spelregels (en anders moeten we samen de spelregels veranderen). Op expertise genomen beslissingen – met openheid over zekerheden én over onzekerheden (en niet iedereen die twitter kan lezen of iets gestudeerd heeft is meteen expert, niet iedere mening doet ertoe). Respect voor verantwoordelijkheden van degenen die de maatschappij dienen – rechtsorde, zorg, onderwijs (en het zijn feilbare mensen net als iedereen, we mogen fouten benoemen en ze mogen/ moeten hun fouten corrigeren).
We hebben leiders nodig die empathisch zijn, beslissingen durven te nemen én die eerlijk durven uit te leggen. Eerlijk over feiten, eerlijk over onzekerheden, eerlijk over vergissingen en verkeerde beslissingen. Openheid, oprechtheid, kwetsbaarheid – ik hoop dat het nog kan. We hebben een overheid nodig (politiek + ambtenaren) die burgers ondersteunt, meeleeft, constructief naar oplossingen zoekt, service verleent, aangeeft wat kan en wat niet kan (en soms moeten burgers dan ook ‘nee’ accepteren).
We hebben consumenten nodig die tevreden kunnen zijn, ook als iemand anders iets kan of doet wat niet in hun eigen mogelijkheden ligt. Die accepteren dat er géén recht is op ‘hetzelfde als anderen’, recht op elke dag vlees, recht op vliegvakanties, recht op al die materiële zaken die anderen hebben – maar die zich wél serieus genomen weten in hun onzekerheden, behoeften, angsten.
We hebben ondernemers nodig die hun werknemers goed behandelen, als mens. Die afzien van persoonlijke hoge bonussen (ook als die niet in de krant staan), die zélf aangeven wanneer de beloning van hun medewerkers omhoog kan ten laste van de winsten, die zélf maatregelen nemen om arbeidsomstandigheden te verbeteren, om vervuiling tegen te gaan, om kwaliteit van diensten te verbeteren. Idealistisch? Jazeker!
Denken wij dat we ‘de GOEDE voorouders’ kunnen zijn door een systeemverandering? Hoe meer ik erover nadenk: absoluut niet – we leggen dan de problemen én de oplossingen buiten onszelf, en dat gaat niet werken. Wij moeten gewoon zélf betere mensen worden. Betere afwegingen en betere keuzes maken….
Wij allemaal. Ieder van ons op zijn eigen plek, in zijn eigen rol. Als niet voldoende van ons dat kunnen opbrengen, dan zijn wij en de geslachten na ons … Nou ja, vult u dat zelf maar in.
Muttew Consult 