Interview OotW

Interview met website Out of this World (ootw.be) op 16 juli 2023

Charles van Wettum is een auteur die de laatste jaren vaak werk pleegt in verhalenbundels en deelneemt aan schrijfwedstrijden. Hij bracht intussen ook al drie boeken uit, ‘Sherlock & Rex. De dokter in het donker’ (twee novelles, St. Fantastische Vertellingen), ‘Het zal anders’ (verhalenbundel, selfpub) en ‘Vermist in koepel Goes’ (eBoek, selfpub). Charles plaatste onlangs een verhaal op OOTW. Er zit nog een tweede verhaal aan te komen. Tijd voor een babbel.

OOTW: Dag Charles, eerst en vooral bedankt voor je verhalen! Kan je iets vertellen over de achtergrond van ‘Bridge in de convectiezone’ en het nog op OOTW te verschijnen ‘Turing-test’?
 
Charles: Allereerst: leuk dat jullie verhalen publiceren! Vertellers en publicatieplekken hebben elkaar hard nodig om te zorgen dat Nederlandse auteurs te vinden zijn. Een goede ontwikkeling, dus!
De twee verhalen die je noemt, gaan allebei over Kunstmatige Intelligentie. Ik ben enorm geboeid door de ontwikkeling van Kunstmatige Intelligentie, de verhalen zijn bedoeld om het denken over de relatie tussen KI en mensen een beetje te prikkelen. Op een ontspannen manier, natuurlijk, maar ook wel serieus: KI gaat absoluut groot worden
 
OOTW: Je schreef lang geleden al verhalen. Toen ging je werken in het onderwijs en lag het schrijven van fictie stil. Toen je met pensioen ging, nam je de draad weer op. Was er een bijzondere aanleiding om opnieuw de pen ter hand te nemen? En herinner je je nog het eerste verhaal dat je schreef bij je ‘doorstart’? Wat leverde de idee voor dat verhaal?
 
Charles: Voor mijn werk heb ik altijd veel geschreven: beleidsnota’s en projectaanvragen en dat soort dingen. Ik zeg wel eens: op hoofdpersonen na, is dat gewoon fantastiek. Toen ik meer tijd kreeg, werd de aandrang om mijn fantasie ruim baan te geven onweerstaanbaar. Mijn eerste verhaal was vlak vóór mijn pensionering ‘Verstrengeling’ (het staat in Fantastische Vertellingen 50, juni 2019, en ook in mijn bundel ‘Het zal anders’). Het combineert mijn belangstelling voor theoretische natuurkunde en kosmologie en mijn fascinatie voor hoe mensen betekenis geven aan hun leven. Mijn idee was om iets te vertellen over hoe verbazend creatief mensen gelukkig kunnen zijn onder soms bizarre randvoorwaarden.
 
OOTW: Een aantal elementen komen terug in verschillende van je verhalen. Hoe kwam je bijvoorbeeld bij het prachtige woord ‘datazee’ terecht? En hoe zou jij de invloed van internet op ons leven omschrijven?
 
‘Datazee’ viel me in toen ik in mijn tweede verhaal wifi uitbreidde en bedacht hoe mensen steeds meer verbonden raken met informatie. Het is nu al zo: we worden omringd door informatie, entertainment, reclame, digitale relaties. We zwemmen als vissen in die informatie, we ademen data, we leven ervan. Tja, ‘datazee’ ligt voor ons als digizwemmers gewoon voor de hand.
Internet is de toevallige technische vorm die datazee nu heeft. Nieuwe technologieën zullen zorgen voor nieuwe vormen, nieuwe interfaces, nieuwe toepassingen. Die ontwikkeling is nog lang niet voltooid, het wordt veel ingrijpender dan de boekdrukkunst. Voor mensen zal het steeds lastiger worden om al die ontwikkelingen bij te houden – daarvoor zullen we ook weer technologische oplossingen inzetten. Want net als altijd: alles wat kan, zal gebeuren.
 
OOTW: Je schreef verschillende verhalen over de avonturen van Sherlock & Rex. Wat trekt jou aan in de formule van een detective in een SF-omgeving?
 
Charles: Ach, het is maar een vorm… Technische ontwikkeling verandert onze wereld, daarmee veranderen ook individuele mensen en de samenleving – dat is volgens mij het centrale thema van SF. Maar tegelijk blijven er keuzes voor goed of minder goed of gewoon fout. Maar is ethiek contextafhankelijk? Technologie-afhankelijk? Er ontstaan nieuwe terreinen die ethisch opnieuw doordacht moeten worden. Een detective is een indirecte manier om dat te verkennen.
 
OOTW: Heeft je onderwijsloopbaan mee de thematiek van je verhalen beïnvloed?
 
Charles: Absoluut, net zoals mijn decennia privéleven dat hebben gedaan. Ik ben gevoelig geraakt voor verschillen tussen mensen, voor nuances in denken en kiezen, voor onontkoombaarheid en (gebrek aan) keuzevrijheid. Onderwijs is prachtig, het is een voorrecht om te mogen omgaan met jonge mensen die aan zichzelf en hun omgeving de vragen stellen waar het echt om gaat: de zin van het leven, de betekenis van jezelf, de waarde van relaties, de omgang met verschillen.
Eigenlijk is de maatschappij bij elke technische vernieuwing als een puber die de nieuwe grenzen verkent.
 
OOTW: Zijn er bepaalde waarden die je wil meegeven in je verhalen?
 
Charles: Mijn verhalen zijn gewoon leuk om te lezen, hoop ik. Mijn erfenis uit het onderwijs is dat ik mensen wil uitdagen om zelf na te denken. Over zichzelf en de uitdagingen van de wereld die de toekomst meebrengt. Op microniveau gaat het dan bijvoorbeeld over zingeving, op wereldschaal zijn er geweldige uitdagingen als overbevolking en klimaatproblematiek. SF is een prachtig instrument om na te denken over wat er nog niet is. Het gaat me niet om het doorgeven van mijn waarden, wel over het stimuleren van mensen om zelf een mening te vormen.
 
OOTW: Wat is voor jou ‘harde SF’? Wie zijn jouw voorbeelden in het genre? Apprecieer je ook andere SF? Doe je veel research voor harde SF of val je terug op eigen kennis?
 
Charles: Ik schrijf vrij zakelijk en strak, qua stijl voel ik me thuis bij ‘oude’ schrijvers als Niven, Asimov en Dick. Elk verhaal moet natuurlijk inhoudelijk consistent zijn, mijn persoonlijke afwijking is dat mijn verhalen ook natuurwetenschappelijk ongeveer moeten kloppen. Natuurlijk ‘ongeveer’, want ik creëer wel ruimte: soms door de marges te gebruiken die wetenschappelijke onzekerheid op dit moment nog biedt (bijvoorbeeld in de kwantumfysica), soms door nieuwe technologie te veronderstellen. ‘Gewoon’ natuurwetenschap negeren (bijvoorbeeld door magie te introduceren) wil ik niet – die afwijking heb ik overgehouden aan mijn studie natuur- en sterrenkunde. Ik heb vrij veel achtergrondkennis paraat, mijn aanpak dwingt me wel om me regelmatig stevig in te lezen. Voor ‘Bridge in de convectiezone’ heb ik me bijvoorbeeld verdiept in de actuele kennis over de zonne-atmosfeer. Ik wil gewoon dat het verhaal klopt…
 
OOTW: Hoe zou jij de verschillen benoemen tussen publiceren bij een uitgever (St. Fantastische Vertellingen) en selfpub? Wat zijn de voordelen van elke formule?
 
Charles: Stichting Fantastische Vertellingen is een heel belangrijke plek voor me: een non-profitorganisatie met een heel positieve insteek voor beginnende schrijvers. Het grote voordeel is dat er een vaste groep lezers is – ik vind schrijven moeilijk, maar het bereiken van lezers is misschien nog wel moeilijker. Mijn boekje ‘De dokter in het donker’ is ook door FV uitgegeven. Remco Meisner is een uitstekende begeleider en redacteur, hij heeft me de kans gegeven om mezelf als schrijver uit te vinden. Hun jaarlijkse bundel ‘Ganymedes’ is voor mij en heel veel anderen een uitdaging om goede dingen te blijven produceren en in te sturen.
Selfpub is makkelijk om te doen en heel laagdrempelig. Je moet wel zelf je kwaliteit bewaken, dat is veel moeilijker dan het lijkt. Vervolgens heb je wel een boekje, maar nog geen lezers. Marketing en verkoop gaan niet vanzelf – het is een vak en het is een echt ander vak dan schrijven. Ik heb groot respect voor de selfpubbers die erin slagen een lezerskring op te bouwen, dat is een grootse prestatie.
 
OOTW: Welke ideeën heb je omtrent het bevorderen van ‘het genre’ (SF/F/H) in het Nederlandse taalgebied? Wat kan er volgens jou nog beter?
 
Charles: Bekendheid voor elkaar creëren staat volgens mij centraal. Uitgevers, schrijvers, sites, coaches, redacteuren en iedereen die verder nog betrokken is, we hebben elkaar nodig en moeten samenwerken aan kwaliteit en marketing. Ik zie daar prachtige dingen gebeuren, maar ik zit zelf pas kort in de bubbel en ik weet niet veel van hoe het vroeger was. OOTW hoort daarbij, en gelukkig zijn er meer initiatieven. Ik wil daar graag in participeren. Naast verhalen schrijven probeer ik ook bij te dragen met bijvoorbeeld boekbesprekingen van Nederlandse auteurs en die te delen. Samen kunnen we kwaliteit maken en de lezerskring uitbreiden.
 
OOTW: Aan welke projecten schrijf je momenteel? Heb je al projecten klaar waarvoor je een uitgever zoekt?
 
Charles: Ik schrijf korte verhalen (tot ongeveer 20.000 woorden) en daarmee ga ik door: voor Fantastische Vertellingen, Ganymedes, wedstrijden en verzamelbundels. Ik verken op het moment hoe ik een roman zou moeten schrijven. Dat vraagt vaardigheden die ik niet zomaar heb – net zomin als trouwens mijn verhalen ‘automatisch’ komen. Voor mij is schrijven zoeken en leren, ik vind het best moeilijk.
Ik heb een langer manuscript liggen dat volgens mij in een redelijk definitief stadium begint te komen, maar ik ben onzeker of het goed genoeg is. Ze zeggen dat je ergens 10.000 uur in geïnvesteerd moet hebben voordat je expert bent. Maar ja, ik heb niet decennia de tijd… In ieder geval noem ik mezelf verhalenverteller, geen schrijver. Dat is wel zo reëel.
 
OOTW: Lees je ook buiten ‘het genre’? Zo ja, wat? Heb je leestips die je wilt delen?
 
Charles: Ik lees veel en breed. Natuurlijk SF, ik heb daar veel in te halen door mijn lange afwezigheid. Ik lees nauwelijks fantasy, maar ben vanuit mijn puberteit wel LOTR-fan. Ik lees veel non-fictie. Theologie uit de evangelische hoek. Dat is mijn levensovertuiging, voor een tip moet je me maar mailen. Populairwetenschappelijk, vooral in de bètahoek (tip: Thomas Hertog, ‘Het ontstaan van de tijd’) maar ook geschiedenis (tip: Bart van Loo, ‘De Bourgondiërs’), over onze tijd en onze wereld (tip: Dirk de Wachter, ‘Borderline Times’) en voor bijbanen die ik nog heb over management in zorg en onderwijs (tip: Alex Brenninkmeijer, ‘Moreel leiderschap’).
Ik kijk zelden naar films of series, die vind ik funest voor mijn eigen visualisaties.
 
OOTW: Wil je onze lezers nog iets meegeven?
 
Charles: Ik voel me bevoorrecht dat ik de kans krijg om zoiets moois te doen als schrijven. En dan zijn er plekken waar mijn verhalen een kans krijgen, en lezers! Het is een boeiende ontdekkingstocht en daarmee wil ik graag doorgaan. Ik gun iedereen die dit leest evenveel plezier met lezen (al dan niet SF, dat moet je helemaal zelf weten) en schrijven!